drżenie czynnościowe / dystonia czynnościowa / problemy z chodzeniem i inne czynnościowe zaburzenia ruchowe

Czym są czynnościowe zaburzenia ruchowe?

Czynnościowe zaburzenie ruchowe oznacza, że ciało zaczyna wykonywać pewien nieprawidłowy ruch lub przyjmować nieprawidłową pozycję z powodu niepoprawnego działania układu nerwowego (ale nie z powodu podstawowej choroby neurologicznej).

Możesz przeczytać o każdym z tych objawów bardziej szczegółowo na ich własnej stronie (drżenie czynnościowe, dystonia czynnościowa, mioklonie czynnościowe, czynnościowe zaburzenie chodu), niektórzy ludzie mają tylko jeden rodzaj zaburzenia ruchowego. Niektórzy mają ich kilka.

Pacjenci z czynnościowym zaburzeniem ruchowym mogą odczuwać szereg niepokojących i powodujących niepełnosprawność objawów:

Drżenie– objaw polegający na tym, że ręka, noga lub inna część ciała trzęsie się w niekontrolowany sposób. W drżeniu czynnościowym nasilenie i płaszczyzna ruchu są często dość zmienne. Drżenie może nawet zniknąć, gdy uwaga pacjenta jest rozproszona, ale innym razem może być bardzo nasilone i powodować trudności w codziennym funkcjonowaniu.

Zrywania mięśniowe/Mioklonie – niektórzy ludzie doświadczają tych gwałtownych ruchów opisywanych czasem także jako zrywania mięśniowe. Mogą one pojawiać się w reakcji na głośne dźwięki, niektóre rodzaje oświetlenia lub nagły ból.

Przykurcze/Dystonia– niektórzy ludzie zauważają, że ich ręce lub stopy ustawiają się w nieprawidłowy sposób przybierając utrwalone postawy, które są trudne do przezwyciężenia. Może to być problem tymczasowy (skurcz) lub bardziej przewlekły (zwykle nazywa się wówczas dystonią stałą/czynnościową lub przykurczem). Pacjenci z dystonią czynnościową często mają “zaciśniętą rękę” lub “wykręconą do przygrodka stopę” (spójrz na zdjęcie obok)

Zaburzenia chodu – w ramach zaburzeń czynnościowych mogą wystąpić różnego rodzaju problemy z chodzeniem. Najczęstszym jest chód z przesuwaniem jednej nogi za sobą po ziemi obserwowany u pacjentów z czynnościowym osłabieniem kończyny dolnej. Inne rodzaje chodu obejmują niestabilny chód, często związany z historią poprzedzających go upadków.

W przeciwieństwie do innych zaburzeń ruchowych (np. choroby Parkinsona), czynnościowe zaburzenia ruchowe nie są spowodowane uszkodzeniem lub chorobą układu nerwowego. W ich przypadku problem wynika z odwracalnej dysfunkcji w sposobie działania układu nerwowego.

Oznacza to, że czynnościowe zaburzenie ruchowe może zmniejszyć swoje nasilenie, a nawet całkowicie zniknąć.

Jak stawiana jest diagnoza?

Rozpoznanie czynnościowego zaburzenia ruchowego jest zwykle dokonywane przez neurologa. Może to być szczególnie trudna diagnoza, ponieważ wymaga specjalistycznej wiedzy na temat pełnego zakresu zaburzeń ruchowych spowodowanych chorobami neurologicznymi, z których wiele jest nietypowych lub nawet dziwacznych.

Trudno jest zatem podsumować wszystkie kliniczne cechy czynnościowych zaburzeń ruchowych. Często występują one w związku z urazem, a ich początek może być nagły. Oto kilka przykładów:

Drżenie

Zazwyczaj drżenie czynnościowe charakteryzuje się:

1. przejściowym zanikaniem lub zmianą częstotliwości i płaszczyzny podczas wykonywania powtarzalnych ruchów zdrową ręką lub nogą. Nazywa się to “objawem dostosowywania”
2. współistnieniem z trudnościami z wykonywaniem rytmicznych ruchów zdrową ręką (lub nogą)
3. okresowym wyciszaniem się objawu zależnym od okoliczności
4. zmienną częstotliwością (prędkością) drżenia
5. “walczeniem” z badającym- oznacza to, że drżenie staje się silniejsze, gdy ktoś próbuje utrzymać drżącą rękę lub nogę nieruchomo

Mioklonie (zrywania) mięśniowe

Mioklonie czynnościowe to zwykle nagłe szarpnięcia w obrębie mięśni występujące w oczekiwaniu lub odpowiedzi na stresogenne bodźce takie jak na przykład głośne dźwięki

W miokloniach czynnościowych stwierdzana jest obecność specjalnej fali mózgowej zwanej “Bereitschaftspotential”, która zwykle nie występuje u pacjentów z mioklonią spowodowaną organiczną chorobą neurologiczną.

Łagodne drżenie mięśniowe

Jest ono czasami nazywane “łagodnymi fascykulacjami”. Większość ludzi ma od czasu do czasu małe drżenia pęczków mięśniowych, szczególnie nasilone wokół oczu, w palcach i łydkach. Drżenia te są tak powszechne, że doświadczanie ich od czasu do czasu uznawane jest za normalne. Jednak niektórzy ludzie mają poczucie, że drżenia pojawiają się u nich częściej, aż w pewnym momencie dochodzi do sytuacji, w której czują, że są one obecne w wielu obszarach ciała, przez większość czasu. Może to prowadzić do zrozumiałego niepokoju o to, co powoduje objawy, a to z kolei jeszcze bardziej pogarsza drżenie. Wiadomo, że uogólnione łagodne drżenie, takie jak to opisywane, występuje częściej u studentów medycyny i lekarzy, którzy po wystąpieniu tych objawów obawiają się, że mogą mieć chorobę neuronu ruchowego (znaną jako ALS, czyli stwardnienie zanikowe boczne). W rzeczywistości drżenia czynnościowe, obejmujące całe włókno mięśniowe, różną się od mniejszych ruchów wijących, zwanych fascykulacjami, obserwowanych w chorobie neuronu ruchowego. Stan ten jest zatem nieco błędnie nazywany łagodną fascykulacją. Istnieją inne przyczyny uogólnionego drżenia mięśni, ale łagodne fascykulacje pozostają najczęstszym rodzajem tego zjawiska obserwowanym klinicznie.

Dystonia czynnościowa- skurcze 

Utrwalone skurcze mięśni nazywane są dystonią i mogą mieć różne przyczyny, również czynnościowe. Często występują one w dłoniach oraz nadgarstkach i wówczas objawiają się jako objaw zwany “skurczem nadgarstka” (spójrz na zdjęcie). Skurcze mięśni prowadzące do utrwalonych postaw mogą występować również w przebiegu innych schorzeń, takich jak na przykład niski poziom wapnia we krwi. Lekarz powinien więc rozważyć inne przyczyny objawów przed podjęciem ostatecznej decyzji o czynnościowym podłożu dystonii. Skurcz nadgarstka szczególnie często występuje podczas hiperwentylacji.

Dystonia czynnościowa- postawy 

Mianem tym określa się postawy i pozycje, zwykle ręki lub stopy, które pozostają niezmienne przez większość czasu lub ciągle. Te nieprawidłowe postawy są zwykle związane z osłabieniem funkcji danej części ciała i jej bólem. Współwystępują często z zespołem objawów nawyzanym zespołem złożonego bólu regionalnego. Dwie najczęstsze lokalizacje dystonii czynnościowej to:

• W dłoni (jej wygląd może być podobny do skurczu nadgarstka lub czasami objawiać się jako “zaciśnięta dłoń”)
• W stopie, gdzie kostka zazwyczaj obraca się do wewnątrz.

Czynnościowe zaburzenia chodu 

Istnieją różne rodzaje czynnościowych zaburzeń chodu. Mianem czynnościowych zaburzeń chodu opisuje się trudności w chodzeniu (nieprawidłowy chód), które nie są spowodowane podstawową chorobą neurologiczną. Opisano ich różne typy, w tym:

1. Nadmierne spowolnenie – bardzo powolny chód z tendencją do przylegania stóp do ziemi 
2. “Chodzenie po lodzie” – ostrożny chód z szeroko rozstawionymi stopami i sztywnymi nogami.
3. Chód kucający – chód, podczas którego osoba sprawia wrażenie jakby kucała, co często wiąże się z lękiem przed upadkiem
4. Nagłe “zapdnięcie się” kolana – zwykle związane jest z czynnościowym niedowładem w obrębie nóg. Czasem zjawisko to nazywane jest ‘atakami z upadkiem’, ale należy mieć na uwadze, że również inne problemy zdrowotne mogą dawać takie objawy, jak na przykład choroby stawów kolanowych.
5. Niestabilny chód z nagłymi asekuracyjnymi krokami w bok.

Jak dochodzi do powstania czynnościowych zaburzeń ruchowych?

Czynnościowe zaburzenia ruchowe powstają z różnych powodów u różnych osób. Niektóre z czynników wyzwalających są podobne do tych opisanych dla czynnościowego osłabienia kończyn, a zwłaszcza:

• Uraz/ból – wysoki odsetek pacjentów z dystonią czynnościową (i w mniejszym stopniu z drżeniem) doznało urazu fizycznego lub zmagało się z bólem kończyny w momencie wystąpienia objawów czynnościowych. Objawy te często występują w ramach złożonego bólu regionalnego. Zaburzenia ruchowe obserwowane w tym zespole (zwłaszcza dystonie) są nie do odróżnienia od tych opisanych jako czynnościowe zaburzenia ruchowe. Czynnościowe zrywania mięśniowe i drżenia występują również u pacjentów z przewlekłymi zespołami bólowymi, takimi jak ból pleców i ból szyi.