Czym jest czynnościowy niedowład kończyn?

Czynnościowy niedowład kończyn to osłabienie ręki lub nogi spowodowane nieprawidłowym działaniem układu nerwowego, a nie jego uszkodzeniem lub chorobą.

Pacjenci z niedowładem czynnościowym doświadczają osłabienia kończyny, które nierzadko upośledza funkcjonowanie i może być przerażajace. Osoby takie mogą mieć problemy z chodzeniem lub uczucie ciężaru po jednej stronie, mogą upuszczać rzeczy lub mieć wrażenie, że ich kończyna jest dziwna lub niespójna z ich ciałem.

Takie objawy często przywołują, zarówno pacjentowi jak i lekarzom, na myśl udar lub stwardnienie rozsiane. Jednakże, w przeciwieństwie do powyższych chorób, w przypadku niedowładu czynnościowego nie ma miejsca nieodwracalne uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego. Oznacza to, że objawy czynnościowe mogą zmniejszyć swoje nasilenie lub całkowicie się wycofać.

Jak stawiana jest diagnoza czynnościowego niedowładu kończyn?

Diagnoza czynnościowego niedowładu kończyn stawiana jest zwykle przez neurologa.

Podczas badania osoby z niedowładem czynnościowym lekarz stwierdza występowanie typowego dla tego zaburzenia rozkładu osłabienia siły mięśniowej, przy czym odruchy są prawidłowe, a przejawy uszkodzenia układu nerwowego nieobecne.

Wynika to z faktu, że w przypadku niedowładu czynnościowego wszystkie elementy układu nerwowego są prawidłowe, ale nie pracują w odpowiedni sposób, więc gdy próbujesz poruszyć ręką lub nogą, nie działają one tak sprawnie, jak powinny.

Twój lekarz prawdopodobnie będzie w stanie stwierdzić w czasie badania typowe dla niedowładu czynnościowego objawy i podstawić diagnozę, podobnie, jak ma to miejsce chociażby w przypadku migreny (dla której także nie ma jednego konkretnego badania potwierdzającego rozpoznanie).

To trochę jakby porównać organizm do komputera, który jest prawidłowo zbudowany, ale ma problem z oprogramowaniem.

Dodatnie objawy w badaniu przedmiotowym, typowe dla niedowładu czynnościowego, wymienione są poniżej. Warto mieć na uwadze, że żaden z nich nie daje 100% pewności i nie powinno się stawiać rozpoznania na podstawie obecności pojedynczego objawu.

• “Zapadające się” osłabienie – jest to tendencja do “zapadania się” ręki lub nogi podczas badania. Może to być interpretowane przez lekarza jako “niepróbowanie”/”niestaranie się”. W rzeczywistości pacjenci z osłabieniem funkcjonalnym zazwyczaj mają poczucie, że im bardziej się starają, tym ich kończyna jest słabsza. 

• Dodatni test Hoovera – w tym teście twoja chora noga może być słaba, gdy próbujesz wcisnąć stopę w dół, w stronę podłogi lub łóżka. Jednakże, gdy badający lekarz poprosi o ruch w górę drugą nogą, siła w dotkniętej chorobą nodze powraca. Niektórzy pacjenci z osłabieniem czynnościowym używają tego zjawiska jako formy fizjoterapii, aby zachęcić chorą kończynę do normalnego ruchu (jednocześnie udowadniają tym sobie, że diagnoza jest prawidłowa)

Poniższy film pokazuje mnie badającego Lucy, która cierpiała z powodu czynnościowego niedowładu prawej ręki i nogi. Możesz również zobaczyć, jak Lucy mówi o swoim skurczu twarzy w innym miejscu na tej stronie.  Dziękuję Lucy za umożliwienie mi udostępnienia tego filmu. Możesz także usłyszeć, jak opowiada o swoich objawach w programie BBC Radio 4 o nazwie “Inside Health” w październiku 2012 roku.

Wideo z testem Hoovera pokazuje, że Lucy ma niedowład prawej nogi. Nie jest ona w stanie utrzymać stopy płasko na podłodze.

Kiedy jednak proszę ją, aby podniosła swoją zdrową, lewą, nogę i skupiła się na utrzymaniu jej w powietrzu, wtedy słabość prawej nogi chwilowo znika.

Wyjaśnić można to następująco: fakt, że pomimo usilnych prób, Lucy nie jest w stanie wygenerować wskazanego ruchu prawą, chorą, nogą, świadczy o nieprawidłowym działaniu jej mózgu. To tak jakby jej własny układ nerwowy utrudniał jej wykonanie zadania! Kiedy jednak Lucy skupia się na ruchu lewej nogi, w jej prawej nodze powracają ruchy automatyczne, a to udowadnia, że niedowład nie wynika ze zniszczenia układu nerwowego, a jedynie chwilowego jego nieprawidłowego działania.

Być może będziesz musiał obejrzeć klip kilka razy, aby w pełni zrozumieć, co na nim widać!

• Test odwodziciela stawu biodrowego – test ten jest dodatni, gdy badana osoba próbuje wykonać ruch wypychania w bok dotkniętą chorobą nogą, ale nie jest w stanie zrobić tego tak dobrze, jak po przeciwnej stronie (osłabienie odwodziciela biodra). Jednakże, gdy ruch wykonywany jest po zdrowej stronie, siła jest znacznie lepsza po stronie, która pierwotnie była słaba. Obejrzyj poniższy film, na którym możemy obserwować objaw odwodziciela stawu biodrowego na przykładzie Rachel, która miała cierpiała na niedowład czynnościowy.

Pacjenci z czynnościowym niedowładem kończyn dolnych czasami ciągną nogę za sobą, jak pokazano na tych dwóch poniższych zdjęciach.

•Chód z pociąganiem stopy – pacjenci z niedowładem czynnościowym w obrębie nóg czasami mają bardzo charakterystyczny sposób chodzenia, co oznacza, że ich dotknięta noga “ciągnie się” po ziemi. Różni się to od chodu u pacjentów po udarze lub ze stwardnieniem rozsianym, którzy raczej machają nogą, jeśli są w stanie wstać.

•Różnica między badaniem siły mięśniowej podczas leżenia na łóżku i podczas chodzenia – niektóre osoby z niedowładem czynnościowym mają względnie prawidłową siłę mięśniową w obrębie nóg w badaniu podczas leżenia na łóżku, ale osłabienie nóg pojawia się podczas chodzenia. Może mieć miejsce również odwrotna sytuacja. Nie dzieje się tak dlatego, że pacjenci ci nie próbują chodzić. Zmienność nasilenia objawu jest kluczową cechą rozpoznania objawów czynnościowych.

Prawidłowe wyniki obrazowania ośrodkowego układu nerwowego i innych testów pomagają postawić diagnozę, ale rozpoznanie jest zwykle stawiane przy łóżku pacjenta na podstawie pozytywnych objawów obserwowanych przez neurologa podczas badania.

Jak dochodzi do czynnościowego niedowładu?

Czynnościowy niedowład kończyn jest złożonym problemem. Powstaje z różnych powodów u różnych ludzi. Często objawom towarzyszy uczucie frustracji, zmartwienia i obniżonego nastroju, ale to nie one są przyczyną problemu.

Rozpoznajemy wiele różnych sytuacji, w których może pojawić się niedowład czynnościowy. 

Być może rozpoznasz swoją sytuację w jednym z podpunktów, ale przyczyn jest tak wiele, że możliwe jest też, że w poniższej liście nie odnajdziesz swojego przypadku.

1. Po urazie/przy okazji bólu – ludzie wydają się szczególnie podatni na niedowład czynnościowy po urazie fizycznym lub gdy są pod wpływem silnego bólu (szczególnie szyi lub pleców). Czasami niedowład czynnościowy pojawia się przy okazji stanu nazywanego złożonym zespołem bólu regionalnego. Kliknij link, aby dowiedzieć się więcej.

2. Choroba z dużym zmęczeniem lub leżeniem w łóżku – niedowład może rozwijać się powoli u osób, które cierpią z powodu dużego zmęczenia lub wyczerpania. U niektórych pacjentów zbyt dużo odpoczynku może wywołać objawy. W tej sytuacji może współwystępować z zespołem chronicznego zmęczenia. Kliknij link, aby dowiedzieć się więcej.

3. Wybudzenie się ze znieczulenia po operacji lub ze snu– w takim przypadku niedowład nie jest spowodowany uszkodzeniem wynikającym ze znieczulenia. ale może być związany z tymczasowo zmienionym stanem mózgu podczas budzenia się. Podobne sytuacje czasami zdarzają się, gdy budzisz się normalnie.

4. Po epizodzie dysocjacji/ataku paniki – jeśli twój niedowład pojawił się nagle, mógł być związany z innymi objawami, takimi jak zawroty głowy czy dysocjacja (uczucie, że rzeczy wokół ciebie są odległe lub zmienione).  Dysocjacja przypomina trochę trans i jest opisana bardziej szczegółowo na tej stronie. Czasami epizody dysocjacji są bardzo przerażające, zwłaszcza jeśli pojawiają się “znikąd”, i mogą wówczas prowadzić do ataku paniki. Po zakończeniu ataku paniki może pozostać uczucie, że połowa ciała jest “nie w porządku”; może wydawać się ciężka lub mrowiąca.

Czasami objawy pojawiają się po napadzie czynnościowym/dysocjacyjnym (kliknij tutaj)

5. Wywołany migreną- w niektórych typach migreny, napad bólu głowy poprzedzony jest “aurą”- ludzie jej doświadczający odczuwają drętwienie, mrowienie lub osłabienie po jednej stronie ciała. Jeśli nigdy wcześniej nie byłeś w takiej sytuacji, te odczucia mogą wydać się przerażające i wywołać objawy czynnościowe, w tym niedowład.

6. Brak wyraźnego czynnika sprawczego – może nie być oczywistego wydarzenia ani stanu wywołującego objawy czynnościowe. Podobnie jak ma to miejsce w przypadku migreny, niektóre osoby na nią cierpiące mają napady bólu tylko wtedy, gdy są zmęczone lub zestresowane, podczas gdy inne doświadczają ich bez żadnego powodu.

Kliknij Leczenie, aby przeczytać więcej informacji ogólnych lub znaleźć konkretną stronę na temat leczenia niedowładów czynnościowych.